Respect als de weg naar solidariteit voor de moderne (egoïstische) mens

We leven tegenwoordig in een moderne maatschappij waarin het Ik een centrale plaats inneemt. We zijn individuen geworden met een eigen mening die uitgesproken mag én kan worden. We trekken ons niks van anderen aan, en zijn vrij in ons handelen en doen. Niemand kan ons hierin belemmeren, en als het verdacht erop lijkt dat iemand dit in zijn hoofd haalt, reageren we vaak bot met de opmerking “wie denk je wel niet dat je bent?!”

Goede vraag als je het mij vraagt. Want wie zijn we geworden in de loop van de eeuwen als het gaat om de omgang met anderen? Hoe zullen wetenschappers over pakweg 100 jaar over ons oordelen? Zullen ze de hedendaagse mens een egoïstisch asociaal mens vinden? Zijn we te ver doorgedraaid in al onze eigenzinnigheid? Is er geen plaats meer voor het samen, het wij? Wat betekend een definitie als “solidariteit” nog voor de moderne mens?

Allemaal moeilijke vragen, waar geen directe antwoorden op zijn. Het enige wat ik voor u kan beteken in dit verhaal is mijn eigen visie meedelen. En ik, als modern tikkeltje egoïstisch mens, doe dit dan ook heel graag.

Naar mijn mening hoeft het Ik geen plaats te maken voor het Wij of andersom, maar kunnen deze twee naast elkaar blijven bestaan. Immers, het Ik is, net zoals de rekensom 1+1 samen 2 maakt, onderdeel van het overkoepelende Wij. Deze twee zijn onafscheidelijk met elkaar verbonden. Concreet betekent dit dat men zichzelf kan zijn, vrij kan handelen en doen naar eigen wil, maar dit nooit ten koste mag gaan van andermans vrijheid. Dit is wat solidair zijn naar mijn mening inhoud. Zo wordt het “samenleven” mogelijk gemaakt in de “samenleving”. 

Bron

Ieder individu verschilt van het andere, ieder individu is excentriek. Ieder individu heeft een eigen achtergrond, levensopvattingen, geaardheid, en streeft verschillende doelen na. Maar toch zijn we allemaal in de eerste plaats mens, Gods creatie, en verdient ieder individu respect. Onlosmakelijk is voor mij respect verbonden met solidariteit. In onze samenleving leven verschillende mensen met uiteenlopende culturen samen. Dit kan ervoor zorgen dat de talrijke persoonlijkheden, ieder met een eigen visie, botsen. Het hebben van meningsverschillen is op zich geen probleem, het is naar mijn idee juist geestverrijkend. Wel wordt het een probleem wanneer de opvattingen zijn gebaseerd op onjuiste of onvolledige informatie over de ander. Noem ze vooroordelen, stereotiepen of labels. Deze opvattingen die berusten op onwetendheid, of nog erger, berusten op angst voor de andere culturen, zijn als opium voor de samenleving. Door het herhaaldelijk terug te grijpen naar deze angsthaasuitspraken gaat de samenleving hier vroeg of laat aan onder. Dit komt doordat het anders-zijn dan niet als iets positiefs wordt ervaren wat verrijkend kan zijn voor de samenleving, maar als iets negatiefs. Iets wat zich niet mag ontplooien, niet uit vrijheid mag handelen, iets wat er gewoonweg niet mag zijn. Vormen van ongewenstheid tegen anderen nemen zo de bovenhand: we zien ze in de samenleving terug als discriminatie en racisme. Het is erg jammer dat ondanks de wetten die er bestaan, er toch gediscrimineerd en gehaat wordt. Het is dan ook één ding om hierover wetten te maken, maar het is iets heel anders om ze daadwerkelijk na te leven, en te begrijpen wáárom ze zo van belang zijn. Kortom, het is de hoogste tijd om ons te ontdoen uit de waas van vooroordelen en labels en onze harten te open voor de waarheid. Het is tijd om de ander te leren kennen.

Communiceren is hierbij van groot belang, vooral het daadwerkelijk luisteren naar wat de ander te zeggen heeft.  Men hoeft het niet (direct) met de ander eens te zijn, maar door alleen al te luisteren toont men respect. Dit proces van toenadering zoeken en hiermee gepaard het luisteren naar de ander, gebeurt niet van de één op andere dag. Solidariteit komt niet zomaar aanwaaien, het is iets waar de individuen in deze samenleving zich voor moeten inzetten. In sommige gevallen kan het namelijk lijken alsof “de ander” geen toenadering wil. Het is in dergelijke situaties gemakkelijk te concluderen dat indien het niet van beide kanten komt, de toenadering geen zin heeft. Immers, het lijkt zinloos contact met iemand proberen te zoeken, andermans cultuur te willen leren kennen wanneer de persoon in kwestie niks te maken wil hebben met jou. Opgeven lijkt dan logisch, maar dat is in geen geval de oplossing... 
Dit doet me denken aan één van de prachtigste citaten die ik ooit ben tegengekomen. Het is afkomstig van de belangrijkste profeet in de Islam, profeet Mohammed (vzmh). Het gaat als volgt: "Speak the truth even if it's against you. Be good to people even if they harm you. Make relations with those who cut you off.”

Vooral de laatste twee zinnen verwoorden naar mijn mening mooi wat de principes van solidariteit zijn. Solidariteit kan men niet afdwingen met geweld of met welke vorm van onderdrukking dan ook. Enkel door het zelf te willen ontstaat solidariteit. En soms moet men daarvoor de eerste stap durven te zetten in deze moeizame weg naar toenadering. Ook al werd men afgewezen bij de eerste poging, probeer het een tweede maal. Probeer altijd het goede voorbeeld te geven en zet door.

Het is voor ons moderne (egoïstische) mensen heel moeilijk jezelf kwetsbaar op te zetten tegenover de ander. Men denkt dat dit getuigt van een vorm van zwakte, een vorm van gezichtsverlies. Ik noem het daarentegen een vorm van kracht die aantoont dat men niet bang is om de eerste stap te durven zetten. Het is een manier van vooruit denken, een manier met een zeker doel daar gloeiend aan de horizon namelijk: de ander te durven leren kennen. Het is de kunst van het denken die erbij stil kan staan dat er ondanks de talloze verschillenen die er bestaan tussen het Ik en de Ander,we allemaal deel uitmaken van een groter geheel. We zijn immers allemaal mens en daarom verdient iedereen het om met respect behandelt te worden.